فرش ایرانی یا خارجی
فرش یکی از الزامات هر خانه ایرانی است. در هر خانه می توان انواع گوناگونی از فرش ها را پیدا کرد. در گذشته فقط از فرش های ایرانی استفاده می شد ولی امروزه فرش از بعضی از کشورها وارد بازار شده است. یکی از سوالاتی که پیش میاد این هست که فرش ایرانی بخریم یا فرش خارجی در این مقاله همراه شما هستیم که به شما تفاوت های بارز و ویژگی های هر یک را بگوییم تا با خیالی آسوده خرید کنید.
تاریخچه فرش ایرانی
فرش ایرانی یکی از مهم ترین نمادهای هنر و فرهنگ ایران است که تاریخچه ای غنی و طولانی دارد. پیشینه فرش بافی به چندین هزار سال پیش در ایران بازمی گردد و این هنر طی قرون مختلف نقش مهمی در اقتصاد و زندگی ایرانیان داشته است.
دوره پیش از تاریخ
شواهد باستان شناسی نشان می دهد که هنر بافندگی در ایران به دوران نوسنگی بازمیگردد. ابتدایی ترین آثار نساجی در غارهای زاگرس کشف شده است.
فرش پازیریک
فدمی تری فرش جهان که تا کنون کشف شده، فرش پازیریک است. این فرش متعلق به حدود ۲۵۰۰ سال پیش و دوره هخامنشیان است که در یخچال های سیبری شد. نقوش و تکنیک بافت آن نشان از هنر بالا و مهارت بالای ایرانیان دارد.
دوران تاریخی مهم فرش بافی
دوران هخامنشیان (۵۵۰-۳۳۰ پیش از میلاد)
فرش بافی به عنوان هنر درباری شکل گرفت و مورد توجه شاهان و اشراف بود.
دوره ساسانیان (۲۲۴-۶۵۱ میلادی)
این دوره شاهد اوج شکوفایی هنر فرش بافی بود. فرش معروف (بهارستان) از جمله اثار معروف این دوران است که در کاخ کسری قرار داشت.
دوره اسلامی
پس از اسلام، هنر فرش بافی با تلفیق عناصر ایرانی و اسلامی به رشد خود ادامه داد. مساجد و خانه ها با فرش های دست بافت تزئین می شدند.
دوره صفویان(۱۵۰۱-۱۷۳۶ میلادی)
دوره صفویان طلایی ترین عصر فرش بافی ایران به شمار می آید. شاه عباس صفوی کارگاه های سلطنتی فرش بافی تاسیس کرد و فرش های ایرانی به اروپا و دیگر نقاط جهان صادر می شدند.
دوره قاجار و پهلوی
در این دوران، فرش های ایرانی به عنوان کالای صادراتی برجسته شناخته شد و صنعت فرش به شکل مدرن تر سازمان یافت.
ویژگی های فرش ایرانی
فرش های ایرانی به دلیل طراحی های هنری، رنگ های طبیعی و کیفیت بالای بافت شهرت جهانی دارند.
نقوش متنوع: نقوشی مانند شاه عباسی، گل مرغ، بته جقه و شکارگاه.
رنگ های طبیعی: استفاده از گیاهان و مواد طبیعی برای رنگ آمیزی نخ ها(فرش های دست باف)
تکنیک بافت: گره های فارسی و ترکی که باعث دوام و زیبایی فرش می شوند.
تاریخچه فرش خارجی
تاریخچه فرش در جهان، مانند ایران، تاریخی طولانی و غنی دارد و در بسیاری از فرهنگ ها به عنوان نمادی از هنر و صنعت شناخته می شود. فرش بافی در کشورهای مختلف به تکنیک ها، مواد و طرح های متنوعی توسعه یافته است.
آسیای مرکزی و خاورمیانه
ترکمنستان و مناطق آسیای مرکزی: فرش بافی در این مناطق، به ویژه در میان اقوام عشایری مانند ترکمن ها، قدمتی چند هزار ساله دارد. فرش های ترکمنی به دلیل طراحی های هندسی و رنگ های طبیعی شان شهور هستند.
ترکیه(آناتولی): فرش های ترکیه از قرن سیزدهم میلادی شهرت یافتند. این فرش ها به دلیل استفاده از گره ترکی، طرح های هندسی و رنگ های درخشان از محبوبیت بالایی برخوردارند.
آسیای شرقی
چین: هنر فرش بافی در چین به بیش از ۲ هزار سال پیش بر می گردد. فرش های چینی بیشتر برای تزئین و آیین های مذهبی استفاده می شدند. طرح های این فرش ها معمولا شامل اژدها، گل های نیلوفر آبی و نماد های معنوی بود.
هند: در هند، هنر فرش بافی در دوره سلطنت مغول ها به اوج رسید. فرش های هندی به دلیل طرح های گل دار و استفاده از ابریشم بسیار ارزشمند هستند. این هنر تحت تاثیر سبک ایرانی رشد کرد و با طراحی های محلی ادغام شد.
اروپا
فرانسه: در قرن هفدهم و هجدهم میلادی، کارگاه های سلطنتی فرانسه به تولید فرش هایی با طرح های باروک و روکوکو پرداختند که برای تزئین کاخ ها و عمارت های مجلل استفاده می شد.
انگلستان: در قرن هجدهم، فرش بافی در انگلستان آغاز شد و به ویژه فرش های ویلونی به دلیل کیفیت بالا شهرت یافتند.
آفریقا
مصر: مصر باستان از نخستین تمدن هایی بود که هنر فرش بافی را توسعه داد. در دوران اسلامی، هنر فرش بافی در مصر، به ویژه در دوران مملوکی، رشد زیادی کرد و فرش های مملوکی به دلیل طرح های هندسی و رنگ های زنده مشهور شدند.
مراکش: فرش های مراکشی که عمدتا توسط قبایل بربر بافته می شوند، به دلیل طرح های ساده و مواد طبیعی شهرت دارند.
آمریکا
فرش های سرخ پوستی: بومیان آمریکا، به ویژه در مناطق جنوب غربی ایالات متحده، به بافت قالیچه ها و پارچه های بافته شده با طرح های هندسی و نمادین می پرداختند. این آثار اغلب با استفاده از پشم گوسفند و رنگ های طبیعی تهیه می شدند.
انواع فرش های ایرانی
فرش ایرانی با توجه به تنوع در طرح، نقش، متریال و منطقه جغرافیای، به چندین دسته تقسیم می شود.
بر اساس محل بافت
فرش های شهری
قم
فرش های قم بیشتر با ابریشم بافته می شوند و به دلیل ظرافت و نقوش مدرن تر در بازار های جهانی طرفداران زیادی دارند.
کاشان
کاشان یکی از مراکز تاریخی تولید فرش است. فرش های این منطقه با طرح های گل دار، لچک و ترنج و رنگ های گرم مشهورند.
اصفهان
فرش های اصفهان با گره های فارسی و استفاده از ابریشم و پشم مرغوب، ظرافت و نقوش پیچیده ای مانند شاه عباسی و اسلیمی دارند.
تبریز
فرش های تبریز به دلیل گره ترکی، طرح های متنوع(مانند لچک و ترنج، شاه عباسی، شکارگاه) و کیفیت بالا شهرت دارد.
فرش های عشایری و روستایی
ترکمن
فرش های ترکمن با گره های ترکی و طرح های هندسی و ساده ای همچون (گل) شناخته می شوند.
بلوچ
فرش های بلوچی به دلیل اندازه کوچک، نقش های ساده، و استفاده از رنگ های تیره و طبیعی معروف اند.
قشقایی
این فرش ها توسط عشایر قشقایی بافته می شوند و طرح های خشتی و استفاده از رنگ های زنده و گرم شناخته می شوند.
بختیاری
فرش های بختیاری به دلیل طرح های خشتی و استفاده از رنگ های زنده و گرم شناخته می شوند.
بر اساس مواد اولیه
نخی
کمتر رایج اند و بیشتر در مناطق روستایی استفاده می شوند.
گل ابریشم
ترکیبی از پشم و ابریشم که بیشتر در حاشیه یا نقوش فرش از ابریشم استفاده می شود.
ابریشمی
فرش های ابریشمی لوکس و ظریف هستند و اغلب در شهرهایی مانند قم و اصفهان تولید می شوند.
پشمی
رایج ترین نوع فرش ایرانی که از پشم گوسفند یا بز بافته می شود. این فرش ها نرم، مقاوم و مناسب برای مناطق سردسیر هستند.
بر اساس طرح و نقش
طرح هندسی
اغلب در فرش های عشایری و روستایی با خطوط مستقیم و زاویه دار مشاهده می شود.
طرح شکارگاه
تصاویری از شکار حیوانات، سوارکاران و طبیعت که در دوران صفوی رایج بود.
طرح خشتی
نقوش فرش به صورت مربعات یا مستطیل های منظم تقسیم بندی شده است.
طرح افشان
نقوشی که در سراسر فرش پراکنده اند و الگوی مرکزی خاصی ندارند.
طرح شاه عباسی
الهام گرفته از گل های شاه عباسی که اغلب در فرش های اصفهان، کرمان و کاشان دیده می شود.
طرح لچک و ترنج
یکی از رایج ترین طرح ها با نقشی مرکزی (ترنج) و گوشه های تزئینی (لچک) در اطراف.
تفاوت های بارز فرش های ایرانی و خارجی
تاریخچه و اصالت
ایرانی: این فرش قدمت چند هزار ساله دارد و به عنوان یکی از کهن ترین و برجسته ترین نمادهای هنر ایرانی شناخته می شود. فرش ایرانی از دوره هخامنشیان تا صفویه به اوج شکوفایی خود رسیده و همچنان در جهان جایگاه ممتازی دارد.
خارجی: فرش های کشور های دیگر نیز تاریخچه غنی ای دارند، به ویژه در ترکیه، قفقاز، هند و چین. اما در مقایسه با فرش های ایرانی، تنوع طرح و تکنیک های بومی آن ها کمتر است.
طرح و نقش
ایرانی: تنوع طرح های ایرانی بسیار بالا است و شامل نقش هایی مانند لچک و ترنج، شاه عباسی، شکارگاه، افشان، خشتی و بته جقه است. طرح های فرش ایرانی اغلب متقارن، پیچیده، و دارای جزئیات هنری فراوان هستند.
خارجی: طرح ها در فرش های خارجی معمولا ساده تر یا هندسی تر هستند، به ویژه در فرش های عشایری ماننده ترکمن یا مراکشی . در فرش های اروپایی( مانند آوبوسون و ساوونری)، طرح ها بیشتر باروک یا کلاسیک هستند.
نتیجه گیری
اگر به دنبال کیفیت، اصالت، و طرح های هنری هستید، فرش ایرانی انتخاب بهتری است. اما اگر هدف شما استفاده روزمره یا دکوراسیون مدرن است، فرش های خارجی ( به ویژه ماشینی) ممکن است گزینه ای مقرون به صرفه تر باشد.
سوالات متداول
چه تفاوتی بین فرش دست بافت و فرش ماشینی وجود دارد؟
فرش دستبافت: به وسیله دست و با استفاده از گره های خاص یافته میشود. کیفیت آن بسیار بالا است و عمر طولانی تری دارد. قیمت آن به دلیل زمان بر بودن تولید، معمولا بالاتر است.
فرش ماشینی: با استفاده از دستگاه های اتوماتیک بافته می شود و سرعت تولید بالایی دارد. به کل از فرش دست بافت ارزان تر است.
چرا فرش دستبافت ایرانی این قدر گران است؟
فرش ایرانی دستبافت به دلیل استفاده از مواد با کیفیت و رنگ های طبیعی و بافت دستی قیمت بالا تری دارد. هر فرش ایرانی دستبافت چندین ماه وقت میبرد.
فرش های ایرانی کدام طرح ها را شامل می شوند؟
فرش های ایرانی معمولا طرح های پیچیده و زیبایی دارند. رایج ترین آنها طرح های ترنج و لچک، شاه عباسی، افشان، شکارگاه، خشتی، و بته جقه است. این طرح ها نسبت به فرهنگ بافنده و منطقه متغیر است.